سردرد: علل، تشخیص و درمان با رویکرد طب فیزیکی و توانبخشی

سردرد: علل، تشخیص و درمان با رویکرد طب فیزیکی و توانبخشی

مقدمه

سردرد یکی از شایع‌ترین دلایل مراجعه افراد به پزشک است. تقریباً همه‌ی ما در طول زندگی بارها سردرد را تجربه کرده‌ایم. برخی از سردردها خفیف و گذرا هستند، اما بعضی دیگر می‌توانند شدید، مزمن و ناتوان‌کننده باشند. آشنایی با انواع سردرد، علل آن و راه‌های درمان، به ویژه درمان‌های غیر دارویی و تخصصی در حوزه طب فیزیکی و توانبخشی می‌تواند کمک بزرگی در کنترل این مشکل شایع باشد.

انواع شایع سردرد

سردردها انواع مختلفی دارند که هرکدام علل و درمان‌های خاص خود را دارند. شناخت نوع سردرد، اولین قدم برای درمان صحیح است.

1. سردرد تنشی (Tension Headache)

• شایع‌ترین نوع سردرد در بین بزرگسالان

• احساس فشار یا کشیدگی در دو طرف سر یا پشت گردن

• معمولاً به دلیل استرس، خستگی، یا وضعیت بد بدن ایجاد می‌شود

2. میگرن

• سردرد شدید، ضربان‌دار، اغلب یک‌طرفه

• همراه با تهوع، حساسیت به نور و صدا

• می‌تواند با اختلالات بینایی (اورا) همراه باشد

• ممکن است چند ساعت تا چند روز طول بکشد

3. سردرد گردنی (Cervicogenic Headache)

• ناشی از مشکلات مفاصل، عضلات یا دیسک‌های گردنی

• درد معمولاً از پشت سر یا گردن شروع شده و به پیشانی یا چشم‌ها کشیده می‌شود

• با حرکات گردن تشدید می‌شود

4. سردرد خوشه‌ای (Cluster Headache)

• نادر اما بسیار شدید

• درد تیز، یک‌طرفه، معمولاً در اطراف چشم

• بروز در دوره‌های مشخص (خوشه‌ای)، معمولاً در شب

5. سردرد سینوزیتی

• درد در ناحیه صورت، گونه‌ها و اطراف چشم‌ها

• با خم شدن یا پایین آوردن سر تشدید می‌شود

• همراه با ترشح بینی یا احساس گرفتگی

علل شایع سردرد

علت سردرد ممکن است جسمی، روانی یا ترکیبی از هر دو باشد. در زیر به مهم‌ترین عوامل زمینه‌ساز سردرد اشاره می‌شود:

• استرس و اضطراب مزمن

• کم‌خوابی یا بی‌خوابی

• وضعیت نامناسب بدن در هنگام نشستن یا کار کردن با رایانه

• ضعف عضلات گردن و شانه

• کم‌آبی بدن یا تغذیه نامناسب

• تغییرات هورمونی (مانند دوران قاعدگی یا یائسگی)

• مشکلات بینایی و استفاده طولانی از مانیتور

• مصرف بیش از حد داروهای مسکن یا ترک کافئین

• ضربه به سر یا گردن

• بیماری‌های ستون فقرات گردنی یا دیسک گردن

تشخیص سردرد

برای درمان صحیح سردرد، تشخیص درست نوع و علت آن ضروری است. در فرآیند تشخیص، پزشک متخصص طب فیزیکی و توانبخشی موارد زیر را بررسی می‌کند:

• شرح حال کامل از نوع درد، محل، شدت و مدت آن

• بررسی وضعیت ستون فقرات گردنی و عضلات اطراف گردن

• ارزیابی پوسچر (وضعیت بدن در حالت نشسته یا ایستاده)

• در صورت نیاز، استفاده از تصویربرداری مانند MRI یا CT scan برای رد مشکلات جدی مانند تومور یا خونریزی مغزی

درمان سردرد با روش‌های طب فیزیکی و توانبخشی

برخلاف تصور رایج، بسیاری از سردردها نیاز به مصرف دائمی دارو ندارند. طب فیزیکی و توانبخشی با استفاده از درمان‌های غیر دارویی و اصولی، می‌تواند در کاهش یا درمان بسیاری از انواع سردرد نقش مؤثری ایفا کند.

1. درمان دستی (مانوال تراپی)

اصلاح محدودیت‌های حرکتی مفاصل گردن، کاهش گرفتگی عضلات و بهبود جریان خون از طریق مانورهای تخصصی دستی انجام می‌شود.

2. ورزش درمانی

برنامه ورزشی تخصصی برای تقویت عضلات گردن، شانه و اصلاح پوسچر بدن نقش کلیدی در پیشگیری از سردردهای مزمن دارد.

3. طب سوزنی

یکی از مؤثرترین درمان‌های مکمل برای کاهش شدت و دفعات میگرن و سردرد تنشی است. طب سوزنی با تحریک نقاط خاصی در بدن، باعث کاهش درد و بهبود عملکرد سیستم عصبی می‌شود.

4. ماساژ درمانی

ماساژ علمی و هدفمند می‌تواند اسپاسم عضلات گردن و شانه را کاهش داده و باعث آرامش عمومی بدن شود.

5. آب درمانی (هیدروتراپی)

استفاده از تمرینات داخل آب با فشار کم بر مفاصل و ستون فقرات، یکی از روش‌های مؤثر در کاهش تنش عضلات گردنی و بهبود گردش خون است.

6. آموزش نحوه نشستن و ایستادن صحیح

تصحیح عادت‌های نادرست در کار با لپ‌تاپ، تلفن همراه و میز کار تأثیر زیادی در پیشگیری از سردردهای گردنی دارد.

جمع‌بندی

سردردها انواع مختلفی دارند و نباید همه آن‌ها را با یک روش درمان کرد. بسیاری از سردردها به‌ویژه سردردهای تنشی، میگرنی و گردنی، با درمان‌های طب فیزیکی و توانبخشی به خوبی کنترل می‌شوند. استفاده از روش‌هایی مانند مانوال تراپی، طب سوزنی، ورزش درمانی، ماساژ، و آب درمانی می‌تواند بدون وابستگی به دارو، کیفیت زندگی افراد را بهبود بخشد.

✅ برای تشخیص دقیق و درمان اصولی سردرد، توصیه می‌شود حتماً به متخصص طب فیزیکی و توانبخشی مراجعه کنید. درمان زودهنگام می‌تواند از مزمن شدن سردردها و بروز عوارض بعدی جلوگیری کند.

سردرد گردنی

سردرد علل مختلفی دارد اما یکی از علل بسیار شایع آن درگیری های ناحیه گردن است که خود را بصورت سردرد نشان میدهد یا همراه آن است.

متاسفانه این نوع سردرد برای بسیاری از پزشکان ناشناخته است و به درمانهای دارویی نیز بخوبی جواب نمی دهد.

سردرد گردنی و مراجعه به پزشک

۱. اگر سردرد پس از حرکت دادن گردن ایجاد شود

یا اگر سردرد پس از ماندن سر در وضعیت نامناسب ایجاد شود

یا اگر سردرد با فشار به همان سمت گردن (قسمت فوقانی گردن یا پائین جمجمه) ایجاد شود.

۲. محدودیت حرکت گردن.

۳. وجود درد گردن، شانه یا بازو همراه با سردرد.

علل و علائم سردرد گردنی

سردردهای گردنی گاهی پس از آسیب گردن ایجاد میشوند. اکثرا یک طرفه می باشند اما گاهی سردرد در هر دو سمت دیده میشود.

درد اکثرا در قاعده جمجمه . دور چشمها. جلو سر یا دور سر باشد. گاهی همراه با سرگیجه. تهوع. تاری دید. اختلال بلع است.

 نقاط ماشه ای یکی از علل شایع سردرد میباشند که گاهی منشا آن از گردن است.

وضعیت بد سر و گردن موقع کار و فعالیتهای روزانه یکی از علل ایجاد این نوع سردردها است. مثلا کودکانی که جلو تلویزیون دراز کشیده و سر را مدتها عقب نگه میدارند یا افرادی که از عینک دوکانونی استفاده می کنند در معرض سردرد میباشند. که الگوی آن مشابه شکل مقابل است.

منبع: دکتر رئیسی و دکتر احدی، متخصص طب فیزیکی و توانبخشی تهران