بهبود سائیدگی و درد مفاصل (آرتروز)

سائیدگی مفاصل شایع ترین علت درد و ناتوانی در افراد مسن وشایع ترین بیماری مفصلی است. در خانم ها سائیدگی مفاصل زانو و دست و در مردان سائیدگی مفصل لگن شایع تر است.

علایم ساییدگی مفصل در خانم ها شایع تر است. افراد چاق  بیشتر از سایرین دچار سائیدگی مفصل زانو می‌شوند.

دیابت ، فشار خون بالا  و افزایش اسیداوریك خون  نیز باعث افزایش احتمال سائیدگی مفصلی می‌گردند. سائیدگی مفصلی معمولاً خود را با درد نشان می‌دهد كه با افزایش میزان سائیدگی، مقدار درد بیشتر می‌شود. سپس درد مفاصل باعث ضعف عضلانی و درد در عضلات مربوط به آن مفصل می‌شود. در صورت تقویت عضلات، این درد كاهش می‌یابد. برخی از بیماران از خشك بودن بدن و مفاصل بعد از بیدار شدن از خواب شكایت می‌كنند، اما معمولاً خشكی بدن كمتر از نیم ساعت طول می‌كشد. 

*توصیه‌ها :

1- وزن بدن باید كم شود.

2- استفاده از گرما باعث كاهش درد می‌شود. برای این كار می‌توان از كیسه آب گرم استفاده كرد. اگر استفاده از گرما ممنوعیت خاصی نداشته باشد، می توان از روش های زیر استفاده کرد:

الف) قرار دادن مفصل مبتلا در آب گرم 40- 38 درجه سانتیگراد و ماساژ آرام آن .

ب) استفاده از دوش آب گرم.

ج) قرار دادن كیسه آب گرم درون یک حوله واستفاده از آن بر روی اندام مبتلا به درد.

باید توجه كرد كه در برخی از بیماری ها استفاده از كیسه ی آب گرم بسیار مضر است و قبل از استفاده از آن حتما باید با پزشك مشورت كرد. همچنین کیسه آب گرم نباید بر روی اندام مبتلا قرار داده شود. از گذاشتن آن در زیر اندام یا خوابیدن بر روی آن نیز باید خودداری شود.

3- از كفش مناسب استفاده شود.

4- از دو زانو و چهار زانو زدن و ایستادن طولانی مدت خودداری گردد.

5- از بالا و پائین رفتن از پله‌ها تا حد ممكن اجتناب شود.

6- به جای نشستن روی زمین، از صندلی استفاده شود.

7- ورزش: انجام برنامه ورزشی و تقویت عضلات می‌تواند به اندازه داروهای ضد درد در درمان سائیدگی مفصلی مؤثر باشند. بی‌حركتی می‌تواند باعث بدتر شدن سائیدگی مفصلی گردد. لذا نباید نگران سائیدگی مفصل در اثر انجام فعالیت های توصیه شده توسط پزشک بود. انجام اشتباه حركات ورزشی باعث بدتر شدن علائم و درد می‌گردد. اگر انجام ورزش باعث تشدید درد شد، به این معنی است كه باید مقدار فعالیت كمتر گردد و بطور تدریجی میزان فعالیت افزایش داده شود.

 

برخی ورزش های مفید در سائیدگی مفصل :

الف) قدم زدن روزانه به مدت 30 دقیقه كه می‌توان آن را به 3 برنامه ی10 دقیقه ای تبدیل كرد یا قدم زدن به مدت 45 دقیقه، سه بار در هفته.

ب) شنا

ج) تقویت عضلات اندام پائینی بخصوص عضله چهار سر ران.

به عنوان مثال می توان دو دست را به یک صندلی تکیه داد و دو زانو را تا زاویه 30 درجه به آرامی خم کرد.سپس مجدداً به حالت اول برگشت و زانوها را صاف کرد. هرچه این حرکت آرام تر انجام شود بهتر است.

ه) كشش عضلات منتهی مفصل

در صورتی كه درد زیاد است، استفاده از عصا یا واكر توصیه می‌شود. طول عصا باید مناسب باشد.

 

استفاده از تحریك الكتریكی در كاهش درد و تقویت عضلات :

معمولاً در كلینیك های فیزیوتراپی برای كاهش درد از دستگاه خاصی جهت تحریك الكتریكی استفاده می‌شود. در حال حاضر وسایل تحریك الكتریكی جهت استفاده در منزل ساخته شده كه به راحتی قابل استفاده بوده و باعث كمتر شدن درد مفصل و كاهش نیاز به دارو می‌شود.

استفاده از باند كشی یا زانوبند می‌تواند تا حدودی در كاهش درد مؤثر باشد.

 

 منبع: تبیان

 

رژیم غذایی در بیماری آرتروز

تغذیه مناسب، کلید اصلی جلوگیری از انواع بیماری ها از جمله آرتروز است. اولین مرحله اصلی در درمان آرتروز، رساندن وزن به حد ایده آل است. 

وزن اضافی  باعث ایجاد فشار بر روی مفاصل و در نتیجه عوارض آرتروز می گردد. رعایت یک رژیم غذایی که حاوی فیبر بیشتری باشد ( فاقد مواد شیمیایی آلوده که باعث ایجاد استرس در بدن می شود، باشد)، مصرف بیشتر میوه ها و سبزی جات تازه، ماهی ، دانه ها و غلات سبوس دار  توصیه می شود.

مصرف ماهی های آب های سرد از جمله ماهی آزاد توصیه می گردد.

مصرف چربی های اشباع ، روغن های هیدروژنه یا جامد ، غذاهای پرچرب و سرخ کرده و شکر توصیه نمی گردد، چرا که این مواد غذایی باعث ایجاد اسیدیته ی بالای محیط داخلی مفاصل شده و این حالت موجب درد بیشتری در مفاصل و در نتیجه التهابات آنها می شود.

 مصرف میوه، سبزی، غلات كامل ( تصفیه نشده وسبوس دار)، آجیل ، دانه های خوراكی  و ماهی باعث كاهش التهاب مفاصل یا آرتروز می شوند.

گوشت های پرچرب، تخم مرغ  ، مارگارین، کره، کافئین، الکل، شکر سفید، تنباکو و محصولات لبنی باید از رژیم غذایی حذف شوند. در حدود یک سوم از افرادی که از بیماری آرتریت روماتوئید  رنج می برند به سولانین ها و یا بعضی گیاهان حساس اند که از آن جمله می توان سیب زمینی  ، فلفل ها، بادمجان، گوجه فرنگی  و تنباکو را نام برد که باید از رژیم غذایی این گروه از افراد حذف گردد. توصیه می شود که حداقل 6 تا 8 لیوان آب  در طول روز جهت دفع سموم از بدن مصرف شود.

غذاهایی که می توان مصرف نمود

- سبزیجات برگ سبز مانند جعفری، شاهی، کرفس ، کلم پیچ 

- هویج 

- جو دو سر، محصولات تهیه شده از گندم

- محصولات تهیه شده از سویا 

- غلات کامل مانند برنج قهوه ای، ارزن، جو، گندم، جوی دو سر

- ماهی های آب های سرد مانند ماهی آزاد ساردین، شاه ماهی.

غذاهایی که باید از مصرف آنها پرهیز کرد

علائم آرتروز ، حتی در کسانی که آرتریت روماتوئید  دارند ، کاهش خواهد یافت ، به شرط آن که این افراد با یک رژیم گیاهخواری سازش یابند.

این رژیم فاقد غذاهای با منشاء حیوانی به خصوص محصولات لبنی است. مواد غذایی که نباید در این بیماری مصرف شوند ، شامل گروه های زیر است:

- مهار کننده های جذب کلسیم : گوشت قرمز، لبنیات ، تخم مرغ، جوجه، الکل، قهوه  ، شکر تصفیه شده، اکثر شیرینی جات، نمک اضافی

- غذاهای دارای اگزالات بالا : ریواس ، زغال اخته، آلوها ، کنگر ، اسفناج

- غذاهای خانواده ی گیاهان تاج ریزی ها : گوجه فرنگی، بادمجان، سیب زمینی، فلفل ها، تنباکو

- غذاهایی که موجب تورم و آب آوردگی می شوند : گندم سیاه، لبنیات، کلیه ی چربی های حیوانی.

منبع: تبیان

آرتروزهای اندام فوقانی

اگرکمردرد دارید تنها نیستید. تقریبا تمام افراد در طول زندگی دچار کمردرد می شوند. خوشبختانه اکثر کمردرد ها ظرف چند روز بهبود می یابند ولی برخی کمردردها مدت بیشتری طول می کشد. 

کمردرد حاد به کمردردی می گویند که ظرف چند روز تا چند هفته بهبود می یابد. 

کمردرد مزمن کمردردی است که بیش از سه ماه طول می کشد. 

آناتومی ستون فقرات 

ستون مهره ها از 30 استخوان (مهره) تشکیل شده است (شکل یک). این مهره ها توسط رباط ها و عضلات به صورتی روی هم قرار گرفته اند که در سوراخ وسط خود نخاع را محافظت می کنند. همچنین نحوه قرارگیری آنها باعث می شود که منافذی بین آنها ایجاد شود (سوراخ بین مهره ای). رشته های اعصاب نخاعی ( که از نخاع منشا می گیرند) از این سوراخ ها خارج می شوند و قسمت عمده حرکت و حس بدن را به عهده می گیرند. بین مهره ها غضروف خاصی به نام دیسک قرار دارد که نقش آن افزایش انعطاف پذیری ستون فقرات و نیز جذب ضربات وارد شده بر ستون فقرات است. 

مهره های ستون فقرات پنج دسته هستند: 

هفت مهره گردنی 

دوازده مهره پشتی                                                                

پنج مهره کمری 

پنج مهره ساکرال (خاجی) 

یک دنبالچه

شکل یک ، قسمت های مختلف ستون فقرات : 

1.        گردن 

2.        پشت 

3.        کمر 

4.        خاجی 

5.        دنبالچه 

چه کسانی مستعد ابتلا به کمردرد هستند ؟ 

مردان و زنان به یک نسبت مبتلا می شوند. احتمال ابتلا به کمر درد درسن 50-30 سالگی بیشتر است. 

علل کمردرد 

اختلال دیسک بین مهره ای: دیسک های بین مهره ای خصوصا در ناحیه کمری همیشه تحت فشار هستند. این فشار سبب می شود که به تدریج آب دیسک کم شود و ترک هایی در آن  ایجاد شود. این ترک ها می توانند سبب ایجاد کمردردی شوند که حداکثر تا زانو منتشر می شود و معمولا همراه خواب رفتگی پاها نیست. شکل دو نمونه از اختلالات شایع دیسک و ستون فقرات را نشان می دهد. 

شکل دو، اختلالات شایع دیسک و ستون فقرات: 

1) دیسک سالم 

2) دیسک کم آب (پیری دیسک ) 

3) بیرون زدگی دیسک (خفیف )  

4)  بیرون زدگی دیسک (شدید ) 

5) از بین رفتن دیسک وکاهش فاصله بین مهره ای 

6) از بین رفتن دیسک وکاهش فاصله بین مهره ای همراه با تشکیل خارهای استخوانی (خفیف )  

7) از بین رفتن دیسک وکاش فاصله بین مهره ای همراه با تشکیل خارهای استخوانی (شدید ) 

درد سیاتیک: گاهی هسته دیسک از طریق ترک های موجود در دیسک خارج می شود و روی نخاع یا ریشه های نخاعی فشار می آورد. معمولا در این موارد کمردرد خفیف است و مشکل بیمار درد یا خواب رفتن یک یا هر دو اندام تحتانی (پا) است. اگر فشار وارده بر این ساختمان ها خیلی شدید باشد می تواند سبب فلج، بی حسی یا اختلال در کنترل ادراریا مدفوع گردد . 

آرتروزستون فقرات: پیرشدن ستون فقرات می تواند سبب ایجاد درد شود. در این موارد بیمار پس از مدتی  بی حرکتی (خصوصا پس از خواب) احساس سفتی و خشکی در ستون فقرات دارد . 

تنگی کانال نخاع: می تواند سبب کمردرد یا انتشار به یک یا هر دو اندام تحتانی (پا) شود. معمولا بیماران از درد درهنگام ایستادن و راه رفتن شکایت دارند. این درد با نشستن بهبود می یابد. 

اختلال در مفاصل کوچک ستون فقرات: مهره ها توسط دیسک و مفاصل کوچکی به نام فاست (facet ) به همدیگر متصل می شوند. این مفاصل به علل مختلفی ممکن است دردناک شوند. درد این مفاصل نیز شبیه درد دیسک است (در کمر حس می شود و ممکن است به یک یا هر دو اندام تحتانی انتشار یابد). مهمترین علل دردناک شدن این مفاصل عبارتند ازآرتروز و اختلال عملکرد. 

رگ به رگ شدگی (sprain/strain ): همانطور که گفته شد رباط ها و عضلات مهره ها را روی یکدیگر حفظ می کنند. گاهی به علت ضربه مستقیم یا برداشتن جسم سنگین، این رباط ها یا عضلات دچار کشیدگی می شوند و ایجاد درد می کنند. 

پوکی استخوان : پوکی استخوان در حقیقت کاهش تراکم استخوان هاست. استخوان های پوک در معرض شکستگی های بسیار کوچک هستند و این شکستگی ها درد شدیدی ایجاد می کند. احتمال پوکی استخوان در خانم ها چهار برابر مردان است. 

اختلالات شکل ستون فقرات: ناهنجاری های شکل ستون فقرات مثل اسکولیوز، کیفوزو لوردوزمی توانند سبب کمردرد شوند.

فیبرومیالژی: بیماری مزمنی است که با درد منتشر بدن، خستگی، اختلال خواب و نقاط درد ناک متعدد شناخته می شود. در این بیماری کمردرد نیز وجود دارد. 

سایرموارد: عفونت ها، بیماری های التهابی (مثل روماتیسم) یا تومورها نیزمی توانند سبب ایجاد کمردرد شوند. 

تشخیص علت کمردرد 

معمولا شرح حال و معاینه دقیق می تواند علل خوش خیم و بدخیم کمردرد را از یکدیگر جدا کند. در یک ویزیت استاندارد، پزشک از بیمار خود اطلاعاتی در مورد شروع درد، محل درد، شدت درد، علائم همراه درد، علل تشدید و تخفیف درد وسابقه بیماری های قبلی کسب می کند. روش های تشخیص ذیل به پزشک کمک می کند. 

رادیولوژی ساده (XR ): معمولا اولین روش تصویربرداری است که در تشخیص علت کمردرد به کار می رود. می تواند شکستگی ها و اختلالات مهره های کمری را نمایش دهد. با این روش نمی توان عضلات یا رباط ها را بررسی کرد. دررفتگی دیسک نیز به صورت مستقیم قابل بررسی نیست. 

دیسکوگرافی(Discography): عبارت است از تزریق مواد رادیوگرافی حاجب به داخل دیسک و بررسی تصویر حاصل. اگر دیسک علت درد باشد تزریق ماده حاجب به داخل آن دردناک است. این روش فقط در افراد خاص کاربرد دارد و شایع نیست. 

میلوگرافی (Myelography): در این نوع بررسی، ماده حاجب در داخل مایع نخاعی تزریق می شود و پس از آن عکس هایی توسط اشعه x   گرفته می شود. این نوع بررسی فشار وارد برنخاع و ریشه های نخاعی را نشان می دهد. البته در حال حاضر به علت وجود MRI استفاده ازاین روش شدیدا کاهش یافته است. 

توموگرافی کامپیوتری (CT-SCAN): بررسی توسط اشعه X صورت می گیرد ولی بازسازی کامپیوتری ویژه ای دارد. سریع انجام می شود و دردناک نیست. استخوان ها را با دقت زیادی نشان می دهد و در تشخیص دررفتگی دیسک و تنگی کانال نخاع و سایر اختلالات ستون فقرات نیز کمک کننده است. 

تصویر برداری با تشدید مغناطیسی (MRI): در این روش یک میدان مغناطیسی قوی ایجاد می شود و نماهای حاصله توسط یک کامپیوتر پردازش می گردد. برای بررسی تمام بافت ها خصوصا بافت های غیر استخوانی مناسب است. معمولا در اوایل شروع کمردرد کاربرد ندارد. 

بررسی های الکترودیاگنوستیک (نوار عصب و عضله): این روش شامل دو قسمت است: بررسی هدایت عصبی و بررسی فعالیت الکتریکی عضلات. تست بسیار دقیقی است که حدود 45 دقیقه وقت می گیرد و با آن می توان درگیری اعصاب و عضلات را تشخیص داد. در تشخیص آسیب عصب سیاتیک و فشار روی ریشه های نخاع نیز کاربرد زیادی دارد. اشکال آن یکی وقت گیر بودن آن است و دیگر این که نتیجه آن به دقت و مهارت شخص انجام دهنده بستگی دارد و در صورتی که تست بصورت دقیق انجام نشده باشد، باید کل آن دوباره انجام  شود.      

اسکن هسته ای: روش جدید و دقیقی است که برای تشخیص عفونت ها، تومورها، متاستازها و خصوصا شکستگیهای بسیار ریز استخوان و سایر بافت ها (مفاصل) کاربرد دارد. در این روش مقدار کمی ماده رادیواکتیو به بیمار تزریق می گردد، غلظت این ماده دراستخوان ها و بافت های دچار اختلال افزایش می یابد. به کمک دوربین های خاصی غلظت مواد را در بافت های مختلف می سنجند و تصاویر مزبور توسط کامپیوتر پردازش می شود. 

اولتراسونوگرافی: سونوگرافی نیز خوانده می شود در این روش از صدای پرفرکانس برای ثبت تصاویر اعضای داخل بدن استفاده می شود. با این روش می توان آسیب رباط ها، عضلات و تاندون ها را در اطراف ستون فقرات بررسی کرد. دقت این روش نیز مانند نوار عصب و عضله به شخص انجام دهنده بستگی دارد. 

درمان کمردرد 

قسمت اعظم کمردردها، اگر علائم بیماری خطرناک (علائم خطر) را نداشته باشند ظرف مدت کوتاهی بهبود می یابند و احتیاج به اقدامات تشخیصی یا درمانی گران قیمت ندارند. اقدامات ذیل بسته به مورد   می تواند در درمان کمردرد مفید باشد. 

استفاده از گرما و سرما: معمولا استفاده از ماساژ یخ در سه روز اول کمردرد و ماساژگرم (پس از این مدت) به کاهش درد کمک میکند (نحوه انجام ماساژیخ: در یک کیسه نایلونی مقداری یخ بریزید و آن را روی قسمت دردناک به آرامی ماساژدهید. ابتدا مختصری احساس ناراحتی می کنید ولی پس از مدتی به تدریج آرام تر می شوید. برخی افراد حساسیت غیر عادی به ماساژ یخ دارند. در صورت ایجاد انقباض عضلانی ماساژیخ را سریعا متوقف کنید). 

استراحت در بستر: حداکثر به مدت 2-1 روز قابل قبول است. مطالعات نشان داده اند که در استراحت طولانی مدت عوارضی نظیر افسردگی، کاهش قدرت عضلانی و افزایش احتمال لخته شدن خون در رگها به وجود می آید لذا بیمار باید به تدریج به زندگی عادی خویش بازگردد. بهتر است بیمار در وضعیت خوابیده به پشت (با بالش زیر زانو ها) یا خوابیده به پهلو (با بالش بین زانوها) استراحت کند و بخوابد. 

ورزش: احتمالا بهترین راه برای تسریع بهبود درد است .تجویز آن بر حسب نتایج معاینه و نیز شدت درد بیمار صورت می گیرد. 

دارو: معمولا در کاهش درد اهمیت دارد ولی حتما در مورد مصرف آن با پزشک خود مشورت کنید. 

مانیپولاسیون ستون فقرات: عملی است که توسط متخصصین دوره دیده (متخصصین طب فیزیکی و کایروپراکتورها) روی ستون فقرات انجام می گیرد. در مواقعی که بیمار به خوبی انتخاب شود پاسخ بسیار خوبی می دهد.   

همانطور که ذکر شد عمده کمردردهای مکانیکی با مراقبت مناسب پزشکی و همکاری بیمار بهبود می یابد، گاهی اقدامات فوق به نتیجه نمی رسد و جراحی اجتناب ناپذیر می گردد . علایم خطر در کمردردها (خصوصا کمردردهای ناشی از دررفتگی دیسک و فشار روی سیاتیک) عبارتنداز : 

1) اختلال در کنترل ادرار و مدفوع 

2) فلج پا ( خصوصا فلج پیشرونده ) 

3) درد شدید که به شش هفته درمان های استاندارد، منجمله فیزیوتراپی تخصصی پاسخ نداده است. البته در این مورد جراحی معمولا سبب تسکین درد تیر کشنده پاها می گردد و ممکن است کمردرد بیماربهبود نیابد. 

منبع :وبلاگ دکتر بیدکی