ستون مرکزی ساق از دو استخوان به نام های درشت نی یا تیبیا tibia و نازک نی یا فیبولا fibula تشکیل شده است. درشت نی همانطور که از نامش پیدا است استخوان بزرگتر ساق است و قسمت اعظم نیروهایی که به ساق وارد میشوند را تحمل میکند. نازک نی در کنار درشت نی قرار گرفته و هم در بالا یعنی نزدیک زانو و هم در پایین یعنی بالای مچ پا با استخوان درشت نی مفصل میشود.
تیبیا
استخوان تیبیا یا درشت نی بعد از استخوان ران بزرگترین استخوان بدن است. این استخوان در بالا با ران، در پایین با استخوان تالوس یا قاپ و در خارج با فیبولا مفصل میشود. شکل استخوان تیبیا مانند یک ساعت شنی است. در بالا عرض و حجم آن زیاد است. به پایین که میاید نازک تر میشود و دوباره به انتهای پایینی که میرسد مجددا عرض آن زیاد میشود البته نه به اندازه بالا.
استخوان تیبیا در بالا یعنی جایی که مفصل زانو را تشکیل میدهد حجیم و بزرگ است. این قسمت از تیبیا از استخوان اسفنجی cancellous bone درست شده و به دو ناحیه که به آنها کندیل های تیبیا میگویند تقسیم میشود. پس بالاترین قسمت تیبیا دو کندیل خارجی و داخلی دارد. سطح بالایی تیبیا یعنی جایی که با کندیل های ران مفصل میشود تقریبا مسطح بوده و به آن پلاتوی تیبیا tibial plateau میگویند. قسمتی از سطح بالایی تیبیا که روی کندیل داخلی آن است را پلاتوی داخلی medial plateau و قسمتی را که روی کندیل خارجی قرار دارد پلاتوی خارجی lateral plateau میگویند.
دو انتهای بالایی و پایینی تیبیا را مانند هر استخوان بلند دیگر متافیز metaphysis و وسط آنرا دیافیز diaphysis مینامند. قسمت وسط یا میانی استخوان تیبیا یا قسمت دیافیز آن از استخوان سفت و محکم کورتیکال cortical bone درست شده و توخالی است. در داخل قسمت خالی میانی آن مغز استخوان قرار گرفته است.
تیبیا در قسمت دیافیز مانند استخوان ران به شکل استوانه نیست بلکه به شکل یک منشور سه وجهی است و سطح مقطع مثلثی دارد. استخوان در این قسمت دو وجه خارجی و داخلی و یک وجه پشتی یا خلفی دارد. وجه خارجی آن نزدیک استخوان فیبولا است و توسط پرده بافتی به نام پرده بین استخوانی interosseous membrane به فیبولا متصل میشود. در واقع اتصال تیبیا و فیبولا از طریق پرده بین استخوانی را نوعی بیماری مفصلی میدانند که به آن سندسموز syndesmosis میگویند. وجه داخلی استخوان تیبیا زیر پوست قرار داشته و توسط عضله پوشیده نشده است. درست زیر پوست قسمت داخلی ساق میتوان سفتی استخوان را لمس کرد.
پایینترین قسمت استخوان تیبیا یعنی متافیز پایینی آن مجددا حجیم میشود ولی البته اندازه متافیز پایینی تیبیا از متافیز بالایی آن کوچکتر است. سطح زیرین متافیز پایینی استخوان تیبیا را که با استخوات تالوس مفصل میشود را پلافوند تیبیا tibial plafond میگویند. متافیز پایینی تیبیا در قسمت داخلی یا مدیال کمی به سمت داخل تر و پایین تر برجسته شده و به آن قوزک داخلی یا مالئول داخلی medial malleolus میگویند. قوزک داخلی هم زیر پوست قابل لمس است. سطح خارجی قوزک داخلی در کنار استخوان تالوس قرار گرفته و با آن مفصل میشود.
در حین راه رفتن استخوان تیبیا نیروی محوری در حدود پنج برابر وزن انسان را تحمل میکند.
فیبولا
استخوان فیبولا fibula یا نازک نی استخوانی تقریبا هم طول تیبیا ولی نازک تر از آن است که در کنار تیبیا قرا رگرفته است. بالاترین و پایینترین قسمت فیبولا یعنی متافیز استخوان، حجیم تر از وسط آن است. متافیز بالایی فیبولا را سر استخوان فیبولا fibular head مینامند. سر استخوان فیبولا در کنار کندیل خارجی استخوان تیبیا قرار گرفته و مفصل آرترودیال تیبیوفیبولار فوقانی superior tibiofibular joint را میسازد. متافیز پایینی فیبولا در واقع قوزک خارجی lateral malleolus را میسازد. قوزک خارجی و سر استخوان تیبیا هر دو در زیر پوست قابل لمس هستند. سطح داخلی قوزک خارجی با سطح خارجی استخوان تالوس مفصل میشود.
کمی بالاتر از پلافوند تیبیا، استخوان فیبولا در یک فرورفتگی مقعر که در سطح خارجی استخوان تیبیا است قرار گرفته و مفصل تیبیوفیبولار تحتانی inferior tibiofibular joint را میسازد که به آن سندسموز تیبیوفیبولار tibiofibular syndesmosis خم میگویند.
منبع : ایران ارتوپد
به نام يكتا خالق هستي