دكتر دقاق زاده-متخصص طب فيزيكي وتوانبخشي

میگرن یک سردرد تپش‌دار است که می‌تواند در یکسو یا هر دو سوی سر ایجاد شود. سردرد میگرن بیشتر با تهوع، استفراغ و یا کاهش اشتها همراه است. فعالیت فیزیکی و ورزش، نورهای درخشان و یا صداهای بلند می‌توانند سردرد را تشدید کنند.البته فعالیت فیزیکی در ابتدا باعث تشدید خفیف سردرد میشود اما اگر این فعالیت ارام ادامه داشته باشد تا حدودی به بهبودی میگرن کمک میکند (مثل پیادروی که منجر به افزایش ارام ضربان قلب شود و گرمای بدن را افزایش دهد )هرکاری که به ایجاد نظم در انتقال خون به همه ی اندامهای بدن بکند در درمان میگرن مفید خواهد بود.اغلب فرد مبتلا به میگرن، پس از آغاز سردرد به محلی تاریک، آرام و خنک می‌روند تا سردرد رفع شود. بیشتر حمله‌های میگرن میان ۱۲-۴ ساعت درازا می‌کشد اگر چه می‌تواند کوتاه‌تر و یا بلندتر نیز باشد. یکی از ویژگی‌های میگرن احساس غیرمعمولی می‌باشد که پیش از آغاز حمله به فرد دست می‌دهد و به آن «پیش درآمد» می‌گویند. نشانه‌های پیش درآمد می‌تواند دربرگیرنده خستگی، گرسنگی و یا احساس خشم باشد. همچنین میگرن دارای «پس اثر» نیز بوده که پس از حمله این احساس به فرد دست داده و دربرگیرنده احساس تهی شدن، سردی در روابط و کاهش انرژی در بدن بوده که ممکن است برای یک تا دو روز پس از یک حمله شدید میگرن ادامه یابد. البته باید یادآور شد که همگی کسانی که مبتلا به میگرن هستند دچار «پیش درآمد» یا «پس اثر» میگرن نمی‌شوند.

یک ویژگی دیگر میگرن که البته در بیماری صرع نیز گاهی دیده می‌شود، وجود نشانه‌های پیشین یا اورا (Aura) است. این نشانه‌های مقدماتی کمی پیش از حمله میگرن رخ داده و منجر به اختلال بینایی، تاری دید و یا دیدن نورهای ضرباندار و چشمک زن می‌شود.این نشانه‌ها که نزدیک ۳۰-۱۵ دقیقه به درازا می‌کشند به بیمار هشدار می‌دهند که سردرد میگرن به زودی آغاز خواهد شد. گاهی نشانه‌های مقدماتی حواس شنوایی، بویایی و یا چشایی را درگیر می‌کنند. البته «علایم مقدماتی» هم مانند «پیش درآمد» و «پس اثر» در تمام بیماران میگرنی رخ نمی‌دهد و در بسیاری از موارد، حمله‌ی میگرنی درای «علایم مقدماتی» نیست و از آن جالب‌تر این‌که در برخی از موارد، ظهور نشانه‌های مقدماتی نیز بدون حمله میگرنی پس از آن رخ می‌دهد.

در موارد نادری نیز میگرن به گونه نشانه‌های عصب شناسانه غیرمعمول همانند گیجی، کاهش بینایی، حالت سوزن سوزن شدن و کرختی و سستی بروز می‌کند.

حمله میگرن گاهی به وسیله برخی از فعالیت‌ها، غذاها، بوها و حتی احساسات تحریک شده بروز می‌کند.معمولا مصرف غذاهای ادویه دار و یا دارای کلسیم بالا قبل از خواب شبانه بستر مناسبیست برای ایجاد دردهای میگرنی همچنین برخی از بیماران زمانی که دچار استرس می‌شوند، حمله میگرن به سراغ آن‌ها می‌آید در حالی که عده‌ای دیگر پس از این‌که استرس آن‌ها رفع شد، دچار حمله میگرنی می‌شوند (برای نمونه روز پس از یک آزمون و یا ملاقات مهم). برخی زنان به تجربه در می‌یابند که حملات میگرن آن‌ها در زمان قاعدگی بدتر و شدیدتر است.

نشانه های خطرناک

اگر هنگام ابتلا به میگرن، نشانه‌های خطرناک زیرین مشاهد شود ممکن است رایزنی با پزشک ضروری باشد:

• سردرد میگرنی که در درازای زمان بر شدت آن افزوده شود
• شروع سردرد میگرن پس از ۴۰ سالگی
• سردرد شدیدی که ناگهان آغاز می‌شود (در مدت کمی به اوج خود می‌رسد) و به سردردها آذرخش مانند معرف هستند.
• سردرد میگرنی که با ورزش، سرفه، عطسه و آمیزش جنسی بدتر می‌شود
• سردردی که با نشانه‌ها غیر معمول همانند از دست دادن بینایی، اختلال در گفتگو کردن و یا راه رفتن همراه باشد
• سردرد میگرنی که پس از آسیب و ضربه به سر آغاز شده باشد
• سردرد میگرنی که همیشه در یکسو سر اتفاق می‌افتد
• سردرد میگرنی در کسی که پیشینه خانوادگی اختلالات عروقی و گشاد شدگی عروق مغزی دارد پیشگیری

البته نمی‌توان از همه حمله‌های میگرن پیشگیری کرد ولی می‌توان با شناسایی عواملی که مایه تحریک و ایجاد حمله‌های بیماری می‌شوند از شمار حمله‌های بیماری و شدت آنها کاست شایعترین عواملی که که حمله میگرن را تحریک می‌کنند:

• کافئین (چه مصرف بسیار آن و چه قطع مصرف آن پس از مدت طولانی)
• برخی از غذاها و نوشیدنی‌ها که در بر گیرنده تیرامین هستند همانند  پنیربه ویژه پنیر مانده، گوشت و نوشیدنی‌های تخمیر شده و همچنین غذاهای در بر گیرنده سولفیت مانند غذاهای کنسرو شده، سوسیس، کالباس و دیگر گوشت‌های فرآروی شده
• استرس و یا حتی رهایی از استرس که می‌تواند موجب بیماری شود
• هورمون‌ها (مصرف قرص‌های جلوگیری از بارداری و یا در هنگام قاعدگی)
• کمبود خواب و یا اختلال در الگوی خواب فرد
• سفر و یا تغییر آب و هوا و یا بلندی محل زندگی
• مصرف بیش از اندازه مسکن‌ها و درمان‌های ضددرد
• گرسنگی طولانی (مانند روزه) و تغییرات متناوب فاصله وعده‌های غذایی
• مصرف سیگار

درمان میگرن

این‌که برای درمان میگرن از چه داروهایی بهره‌گیری شود، به شدت و تجربه ی درمان و شمار حمله‌های بیماری بستگی دارد. بیمارانی که تنها چند بار در سال دچار حمله‌های میگرن می‌شوند، به خوبی به مسکن‌های عادی و بدون نسخه پزشک پاسخ می‌دهند. دو نوع درمان شیمیایی برای میگرن بکار گرفته می‌شود. در یکی از داروهایی که با آغاز سر درد مصرف شده و به آن «داروهای تسکینی» می‌گویند و دیگری داروهایی که هر روز مصرف می‌شوند تا از بروز حمله‌ها بیماری جلوگیری کرده و شمار حمله‌ها بیماری را کاهش دهند که به این گونه داروها «داروهای پیشگیرانه» می‌گویند.

در گذشته برای کسانیکه در یک ماه دو یا بیش از دو حمله میگرن داشتند، درمان پییشگرانه را آغاز می‌کردند ولی امروزه درمان پیشگیرانه در موارد زیر رهنمود می‌شود:

• کسانیکه خیلی دچار حمله بیماری نمی‌شوند ولی با هر بار حمله خوب به درمان تسکینی پاسخ نداده و درد فراوانی را بردباری می‌کنند.
• کسانیکه مکرر دچار حمله‌های میگرن می‌شوند.
• کسانیکه دچار مقاومت نسبت به بسیار از مسکن‌ها و آرامبخش‌ها شده‌اند.
• کسانیکه حتی حمله‌های محدود بیماری برای آنها هزینه فراوانی دارد (برای نمونه غیبت از پیشه و کار مهم).
• کسانیکه دچار میگرن با نشانه‌ها عصبی غیر معمول هستند (میگرن عارضه دار).

داروهای ساده مسکن هماننداستامینوفن ،ایبوپروفن ،آسپرین ، و ناپروکسین، اگر در مراحل نخستین سردرد مصرف شوند، ممکن است برای مهار درد کافی باشند. افزون بر آن امروزه داروهای ترکیبی که از چند دارو پایه‌ریزی شده‌اند نیز در دسترس بوده که در برابر داروهای ساده بیشتر از کارایی بهتری برای کاهش درد برخوردار هستند همانند ترکیب آسپرین، استامینوفن و کافیین (که نووافن نامیده می‌شود)

دیگر داروهای دیگر که اختصاصی تر برای درمان سردرد میگرن می‌باشند همانند گروه تریپتان‌ها که از آنها می‌توان به سوماتریپتان اشاره کرد و گروه داروهای ارگوتامینی که دربرگیرنده داروهایی همانندارگوتامین  زیر زبانی و یا آمپول دی هیدروارگوتامین و یا قرص‌های ارگوتامین سی می‌باشند. یکی دیگر از داروهای اختصاصی این بیماری کافرگات cafergot می‌باشد. همچنین می‌توان از داروی میگری‌هیل نام برد که توسط متخصصان ایرانی برای درمان میگرن تولید شده‌است. 

افزون بر داروهای فوق، بیشتر بیماران همراه با سردرد دچار تهوع (با یا بدون استفراغ) می‌شوند که بکارگیری قرص و یا شیاف‌های ضد تهوع را در آن‌ها اجباری می‌کند.

میزان مصرف این داروها برای کاهش درد در کسان گوناگون، متفاوت بوده و بیشتر کسان با نگرش به شدت سردردهای پیشین، میزان مصرف خود را تنظیم می‌کنند .

از روش های دیگر در درمان میگرن می توان به نوروفیدبک و بیوفیدبک اشاره کرد،که معمولا در مواردی به کار می رود که یا میگرن به درمان دارویی مقاوم باشدو یا بیمار تمایلی به مصرف دارو نداشته باشد.روشهای تجربی دیگری هم هست که تا حدودی میتواند مفید واقع شود.مثلا در برخی از نواحی دنیا مردم یک محل خصوصا زنهاکه پوشش حجاب بر سر داشته و به سرشان مرتب پارچه و یا روسری میبستند بندرت سردرد میگرنی میگرفتند بنابراین هنگام سردرد میگرن بستن یک پارچه محکم به سر بمدت 45 دقیقه و بعد ارام باز کردن و ارامش داشتن و ایجاد رفلکس در ماهیچه های اطراف سر و گردن وتکان ندادن سر کمک شایانی در رفع ارام ارام سردرد میگرنی خواهد کرد.از طرفی در برخی موارد مصرف چند استکان چای با فاصله به درمان کمک میکند.از لحاظ روانی هم فراموش کردن سردرد به بهبود کمک میکند

منبع:

wikipedia.org/wiki